Tirumalai Krishnamacharya zmarł w 1989 roku, więc stosunkowo niedawno, wielu (kto wie, może i większość?) czytelników tego bloga już było na świecie, jednakże jest to postać otoczona wieloma mitami. Nie ma co ukrywać, nieco w stylu indyjskim, sam wiele tych mitów tworzył, choć z dokładnej analizy jego kontaktów z jego długoletnimi uczniami wynika, że traktował je z lekkim przymrużeniem oka, przynajmniej niektóre.
Czy Krishnamacharya był ojcem współczesnej jogi?
Krishnamacharyę wiele osób nazywa „ojcem współczesnej jogi”. Czy rzeczywiście można by mu przypisać taki przydomek? Odpowiedź brzmi: i tak i nie.
Jest on niewątpliwie prawie samodzielnym twórcą nowoczesnego systemu praktyki asan czyli „jogi”, jaką wiele osób zna na Zachodzie. Nauczanie jego i jego uczniów takich jak Indra Devi, B.K.S. Iyengar, K. Pattabhi Jois, Srivatsa Ramaswami, T.K.V. Desikachar, A.G. Mohan czy T. K. Sribhashyam zdominowało współczesny sposób myślania o asanie. (Napisałem prawie samodzielnym twórcą, gdyż pewien wkład w rozwój współczesnego systemu asanowego mieli też Swami Kuvalayananda, Swami Śivananda i Śri Yogendra.)
Czyli z jednej perspektywy odpowiedź brzmi: tak. Z drugiej jednak: nie. Jednak joga jest czymś więcej niż asany, w zasadzie przede wszystkim ścieżką medytacji i samorozwoju, która może się obejść bez praktyki asan. Tradycyjne linie przekazu, głównie tantryczne, wedantyczny i sufickie, istnieją do dziś i mają się całkiem dobrze, choć na pewno nie są mnie znane. Tu trzeba powiedzieć jasno: Krishnamacharya nie odcisnął po prostu żadnego wpływu na istniejące linie przekazu jogicznego, pomimo tego, że niewątpliwie był wybitnym naukowcem (filozofem) i terapeutą.
Stąd tytuł „ojca współczesnej jogi” jest w ogólnojogicznym rozumieniu nieprawdziwy, ale na pewne można go uznać za ojca czy ojca chrzestnego współczesnej praktyki asan i terapii jogą.
Jak wyglądała droga edukacyjna Krishnamacharyi?
Majsur
do 1906 – studia wedanty pod kierunkiem głowy Parakala Mutt – Sri Krishna Brahmatantra Swatantra Parakala Maha Desikan
Waranasi (Benares)
1906 r. – studia gramtyki sanskryckiej (Vyakarana) – nauczyciel Śiva Kumara Sastri
1906-1909 – studia logiki (Tarka) i mimamsy – nauczyciel Trilinga Rama Sastri
Majsur
1909-1914 – studia wiśisztadwaitawedanty i tradycji wisznuickiej – nauczyciel (nowa głowa Parakala Mutt) – Sri Vagisha Brahmatantra Swatantra Parakala Maha Desikan
w tym czasie także studia na Uniwersytecie w Majsurze, uzyskanie tytułu Mimamsa Vidvan
nauka gry na winie
Waranasi, Patna, Bengal i podróże po Tybecie
1914-1922
od 1914 – nauka w Qeens College
nauczyciele: Sri Vamacarana Bhattacarya (głównie tarka/ logika) i rektor QC – Sri Ganganath Jha (sanskryt i inne)
1915 r. – egzamin na nauczyciela gramatyki (Upadhyaya)
?? (przed 1920) – Sri Baba Bhagavan Das – prywatne studia sankhji i jogi, egzamin Sankhja joga sikhamani na Uniwersytecie Patna (prawdopodobnie był to znany przedstawiciel towarzystwa teozoficznego, opisany tutaj, co wyjaśniałoby uniwersalistyczne podejście Krishnamacharyi do jogi)
?? (przed 1920) – stypendium ajurwedyjskie u Vaidya Krishnakumar w Bengalu
W tym czasie odbyły się też domniemanie studia Krishnamacharyi w Tybecie (nauczyciel: Rama Mohana Brahmacari) – nie istnieją żadne dowody na istnienie tego nauczyciela, ale o tym jeszcze za chwilę. Prawdopodobnie ten czas, przypisywany na to nauczanie – był przeznaczony na podróże Krishnamacharyi po Himalajach, tym bardziej, że Krishnamacharya przyznawał się do „trekingów” po Himalajach, jak również wiadomo, że w tym okresie musiał wracać co około 3 miesiące kontynuować leczenie za pomocą asan i pranajamy wice-króla brytyjskiego (faktycznego władcę Indii).
Kalkuta, luty 1923
egzamin na tytuł Mimamsa Tirtha po 9 miesiącach studiów
tego samego roku na podstawie traktatu o mantrach (Mantra Padartha Tattva Nirnaya) przyznano mu tytuły Mimamsa Ratna (klejnot mimamsy) i Nyayacarya (nauczyciel njaji)
(Traktat był częścią dysputy filozoficznej, na udział w której o pozwolenie Krishnamacharya poprosił Sri Vamacarana Bhattacaryę. Przewodniczącym komisji był Ganganath Jha.)
Prawdopodobnie Krishnamacharyi zaproponowano na przełomie 1923/24 roku posadę głowy Parakala Mutt, ale odmówił (czego raczej się nie robi).
Baroda 1924 – egzamin Veda Kesari
Navadvipa, Zachodni Bengal, 1924 – egzamin Nyaya Ratna
jego nauczycielem był Vagisha Bhattacarya, nauczyciel Vamacarany Bhatacaryi.
Na przełomie sierpnia/ września 1924 Krishnamacharya wraca do Majsuru.
Inne istotne wydarzenia z życia Krishnamacharyi
1925 – Krishnamacharya żeni się z Namagiriammą, młodszą o siebie o ponad 20 lat (jej bratem jest B.K.S. Iyengar, który dzięki ślubowi po śmierci ojca przechodzi pod opiekę Krishnamacharyi i w ten sposób zaczyna się u niego uczyć).
1925-1931 – Krishnamacharya pracuje na plantacji kawy w dystrykcie Hasan, jak podają jego biografowie przymuszony okolicznościami (prawdopodobnie swoją mocno podkreślaną samodzielnością, m.in. odmową przyjęcia stanowiska głowy Parakala Mutt).
1931 – po wykładzie Krishnamacharyi w majsurskim ratuszu zostaje on doceniony jako naukowiec i nauczyciel i otrzymuje oficjalną posadę w Pałacu w Majsurze. (prawdopodobnie już od 1926 Krishnamacharya naucza asan rodziny Maharadży w Majsurze).
1934 – ukazuje się Yoga Makaranda (cz. 1)
1941 – ukazuje się Yogasanagalu
1948 lub 1950 K. przeprowadza się najpierw do Bangalore (1950 Yoga Shala w Majsurze zostaje zamknięta), a potem w 1952 K. przeprowadza się do Chennai
1976 – T.K.V. Desikachar powołuje do życia Krishnamacharya Yoga Mandiram (w pierwszym Zarządzie zasiadają obok Desikachara także Srivatsa Ramaswami i A.G. Mohan)
1988 – ukazuje się Yogavalli (część 1) – komentarz K. do Jogasutr
pośmiertnie ukazuje się Yoga Rahasya i Yoga Yajnavalkya Samhita, za życia istniały tylko w przekazie ustnym
Dlaczego uważam, że nie istniał nauczyciel Krishnamacharyi?
Wszyscy uczniowie Krishnamacharyi powołują się na fakt, że jego głównym nauczycielem był niejaki Rama Mohana Brahmacari z Tybetu. Niestety wszystko w zasadzie wskazuje, że Krishnamacharya nie mógł się uczyć u niego, bo taki nauczyciel nie istniał. Wszelkie podróże – między innymi syna Krishnamacharyi – Desikachara – do regionu, w którym według relacji Krishnamacharyi mieszkał i nauczał Rama Mohana Brahmacari kończyły się tym, że nie docierano do żadnych wieści o takiej osobie, ani jego rodzinie (wg informacji przekazywanych przez K. jego domniemany nauczyciel miał rodzinę i dzieci). Ponadto nie ma śladów nauczania vinyasy przed tym zanim zaczął robić to Krishnamacharya, ani żaden inny nauczyciel tego nie robił, ani nie ma śladów takiego typu nauczania w żadnych tradycyjnych tekstach czy tradycjach przekazu ustnego.
Krishnamacharya po 7 latach nauczania nie przywozi ze sobą żadnych dowodów na istnienie swojego nauczyciela poza sandałami według jego relacji należącymi do Rama Mohana oraz zestawem rysunków przedstawiających asany, naszkicowane jakoby przez córkę swojego domniemanego mistrza. Co więcej proces nauczania byłby znacząco utrudniony, ponieważ według wielu relacji (sam Krishnamacharya też się do tego przyznawał) w tym okresie co około 3 miesiące pojawiał się u wice-króla brytyjskiego, by leczyć go z cukrzycy.
Jednakże z punktu widzenia tradycji indyjskiej dwa dowody na nieistnienie tego nauczyciela są najważniejsze. Po pierwsze tak intensywny trening, jaki Krishnamacharya miał przebyć u Rama Mohana raczej jest związany z inicjacją w linię przekazu mistrza, a Krishnamacharya pozostał do końca życia wierny swojej oryginalnej linii przekazu czyli Parakala Mutt. Po drugie, gdy w 1923 (a więc już po domniemanym okresie studiów w Tybecie) zostaje poproszony o udział w dyspucie filozoficznej, zwraca się z prośbą o pozwolenie na udział w niej do Vamacarana Bhattacaryi. W tradycji indyjskiej jest to wyraźne wskazanie kogo uważa za swojego nauczyciela.
Czy Krishnamacharya stworzył linię przekazu?
Niektórzy praktycy wywodzący się z metod praktyki asan, nauczanych przez uczniów Krishnamacharyi, mówią o linii przekazu, którą zapoczątkował jakoby Krishnamacharya. Wynika to z nieznajomości tradycji indyjskiej i tego czym dla tej tradycji jest parampara czyli linia przekazu (postaram się napisać o tym więcej w najbliższym czasie).
Krishnamacharya nigdy nie odnosił się do siebie jako twórcy linii przekazu (co więcej, według wielu relacji nie uważał się za guru), do śmierci deklarował swoją wierność swojej bazowej linii przekazu czyli Parakala Mutt, będącym częścią wisznuickiej linii Śri Sampradaya. Tę przynależność widać zresztą w jego nauczaniu, szczególnie tym bardziej zahaczającym o filozofię. Poniżej pozwalam sobie załączyć linię przekazu Krishnamacharyi, z wyszczególnieniem jego 2 nauczycieli, w tym prawdopodobnego inicjatora (data w nawiasach przy większości nauczycieli w linii to data bycia głową Parakala Mutt). Zauważmy przy okazji, że Krishnamacharya nie inicjował nikogo w tę linię dalej (przynajmniej nic o tym nie wiadomo), więc być może nie był uznawany w tej linii za nauczyciela.
Sri Nigamantha Maha Desikan
Sri Brahmatantra Swatantra Parakala Maha Desikan
Dvitiya Brahmatantra Swatantra Parakala Maha Deshikan
Tritiya Brahmatantra Swatantra Parakala Maha Desikan
Sri Parakala Maha Desikan
Sri Vedanta Ramanuja Parakala Maha Desikan
Sri Srinivasa Brahmatantra Swatantra Parakala Maha Desikan
Sri Narayana Yogindra Brahmatantra Swatantra Parakala Maha Desikan
Sri Rangaraja Brahmatantra Swatantra Parakala Maha Desikan (1482 – 1498)
Sri Brahmatantra Swatantra Parakala Maha Desikan (1498 – 1517)
Sri Yatiraja Brahmatantra Swatantra Maha Desikan (1517 – 1535)
Sri Varada Brahmatantra Swatantra Maha Desikan (1535 – 1552)
Sri Paraankusha Brahmatantra Swatantra Parakala Maha Desikan (1552 – 1567)
Sri Kavitarkika Simha Brahmatantra Swatantra Maha Desikan (1567 – 1583)
Sri Vedantha Yatisekhara (Yathivarya) Brahmatantra Swatantra Maha Desikan (1583 – 1607)
Sri Gnyanadbhi Brahmatantra Swatantra Maha Desikan (1607 – 1618)
Sri Veera Raghava Yogindra Brahmatantra Swatantra Maha Desikan (1619 – 1640)
Sri Varada Vedantha Brahmatantra Swatantra Maha Desikan (1640 – 1652)
Sri Varaha Brahmatantra Swatantra Maha Desikan (1652 – 1663)
Sri Vedantha Lakshmana Brahmatantra Swatantra Maha Desikan (1663 – 1673)
Sri Varada Vedantha Yogeendra Brahmatantra Swatantra Maha Desikan (1673 – 1676)
Sri Periya Parakala Brahmatantra Swatantra Maha Desikan (1676 – 1737)
Sri Srinivasa Brahmatantra Swatantra Parakala Maha Desikan (1737 – 1750)
Sri Vedantha Brahmatantra Swatantra Parakala Maha Desikan (1750 – 1770)
Sri Abhinava Srinivasa Brahmatantra Swatantra Parakala Maha Desikan (1770 – 1771)
Sri Ramanuja Brahmatantra Swatantra Parakala Maha Desikan (1771 – 1810)
Sri Ghantaavataara Brahmatantra Swatantra Parakala Maha Desikan (1810 – 1828)
Sri Vedantha Brahmatantra Swatantra Parakala Maha Desikan (1828 – 1835)
Sri Srinivasa Brahmatantra Swatantra Parakala Maha Desikan (1835 – 1860)
Sri Srinivasa Desikendra Brahmatantra Swatantra Parakala Maha Desikan (1860 – 1873)
Sri Ranganatha Brahmatantra Swatantra Parakala Maha Desikan (1873 – 1885)
Sri Krishna Brahmatantra Swatantra Parakala Maha Desikan (1885 – 1915) – nauczyciel i prawdopodobnie inicjator Krishnamacharyi
Sri Vagheesha Brahmatantra Swatantra Parakala Maha Desikan (1915 – 1925) – nauczyciel Krishnamacharyi
Uwagi końcowe
Uważam, że Krishnamacharya był geniuszem, wybitnym filozofem-naukowcem i doskonałym terapeutą. Był też wisznuitą i wiadomo, że nie przekazywał form medytacyjnych i religijnych przeznaczonych dla wisznuitów niewisznuitom. Dlatego nie czuję, żeby był moim „mistrzem”, aczkolwiek bardzo go cenię i wiele lat poświęciłem na możliwe najbardziej dogłębne poznanie jego nauczania i do dziś na gruncie praktyki asan korzystam z jego dziedzictwa.
